چهار آخشیج ـ بازپخشش

از دیرباز در میان ایرانیان، چهار آخشیج آب، خاک، هوا، آتش بسیار مقدس و ارجمند بوده و هرگز این چهار آخشیج را هیچگاه آلوده نمی کردند و بیش تر نیایشگاه های خود را در کنار آب رونده مانند رودخانه و چشمه می ساختند تا این چهار آخشیج  پاک کننده را در کنار یکدیگر داشته باشند.

 

بکوشید تا گوهران هر چهار	بدارند پاکیزه و بی غبار
ز باد لطیف و ز آب روان	ز رخشنده آتش ز خاک گران
«زرتشت نامه»

 

چهار آخشیج پاک کننده

 

ایرانیان باستان هر آخشیج سودمندی که در زندگی آدمی نقش داشته است را مقدس می داشتند و از آن به نیکی سود می بردند. آب، یکی از آخشیج هایی است که ایرانیان کهن، آن را که از جایگاه ویژه ای در باورهای آنان برخوردار بود، مقدس می پنداشتند و برای شستشو و پاکیزگی نیایشگاه (در مراسم «یسنه» بسیار از آب بهره برده می شود) و همچنین برای زندگی سود می بردند. در کتاب اوستا از این آخشیج  به نیکی سخن گفته شده است. آب از هر سویه نیروبخش بوده، هم تن آدمی را شاداب و سرزنده می کند و هم روح را روشنی می بخشد. آب، نماد مادی خورداد امشاسپند بوده و پس از آتش، مهم ترین آخشیج در میان زرتشتیان است و بلندترین «یشت» که روایت کننده ی تقدس آب برای ایرانیان است (آبان یشت) نامیده می شود.

 

یکی از نیازهایی که اگر از دست برود و جبران نشود، هواست و اگر آلوده شود، بیماری هایی با خود همراه دارد و برای زرتشتیان، پاکیزه بودن هوا بسیار مهم بوده، در گاهشمار زرتشتیان، روز بیست و دوم ماه به نام باد است. باد یا فارسی شده ی آن (هوا) در میان زرتشتیان ارجمند و آورنده ی شادابی است.

 

اوستا، خاک یا زمین را با «زامیاد یشت» ستایش می کند. خاک هم مانند سه آخشیج  دیگر برای ویژگی های سودمندی که دارد، ستوده می شود. با خاک است که کشاورزی رونق می یابد و آبادانی می شود. در ایران باستان، کشاورزی را برترین کار می شمردند و در اوستا به آباد کردن زمین، اشاره های فراوانی شده است؛ بیست و هشتمین روز از گاهشمار زرتشتیان به نام زامیاد (زمین) است.

 

آتش مهم ترین آخشیج است و مانند سه آخشیج دیگر ارجمند. آتش از میان برنده ی ناپاکی ها، روشن کننده ی تاریکی ها و گرمابخش شب های سرد و سوزان است. از آتش در شاهنامه هم یاد شده که پس از مهار کردن و آموزش ساختن آن، زندگی مردم دگرگون شده و پیشرفت نموده است.

 

یکی از بزرگترین جشن های زرتشتیان، «جشن سده» است که گرامیداشت آتش پاک است. زرتشتیان، آتش آتشکده ها را همچنان فروزان نگه داشته اند و مانند پرچم کشوری پابرجا مانده است. آتش، پرستشگاه زرتشتیان است و نماز خود را رو به روشنایی آتش می خوانند و دربرابر پاکی، خدای خود اهورامزدا را ستایش میکنند. آتش نهمین روز از ماه زرتشتی به نام «آذر» است.

 

پاسداری و ارج گزاری چهار آخشیج و پاکیزه نگه داشتن طبیعت نزد ایرانیان، زبانزد جهانیان بوده است.

 

برگرفته از «گوگل پلاس» آزاده آزادیخواه با ویرایش و پارسی نویسی درخور از سوی اینجانب:  ب.الف.بزرگمهر